پس از تحمیل ولایت‌عهدی توسط مأمون بر امام رضا علیه السلام در خراسان، جلسات گسترده بحث و مناظره به دستور مأمون تشکیل شد و از اکابر دانشمندان و علمای زمان، اعم از مسلمان و غیر مسلمان برای حضور در این جلسات دعوت می‌شد تا به گمان خود زمینه‌های تخریب وجهه علمی و معرفتی امام را فراهم آورند. اباصلت درباره علت برگزاری این جلسات می‌گوید «از آنجا که امام در میان مردم به علت فضائل و کمالات معنوی خود محبوبیت روزافزون می‌یافت، مأمون بر آن شد که علمای کلام را از هر نقطه کشور فرا خواند تا در مباحثه، امام را عاجز کنند و بدین وسیله، مقامش از نظر دانشمندان پایین بیاید و عامّه مردم نیز پی به کمبودهایش ببرند؛ اما امام دشمنان خود، از یهودی، مسیحی، زردشتی، برهمن، صابئی، منکر خدا و... همه را در بحث محکوم کرد.»

بنابراین مکر و تزویر مأمون نتیجه معکوس داد و به این ترتیب، گوشه‌ای از علم بی‌کران اهل‌بیت وحی در معرض دید همگان قرار گرفت و آن عده از  مردمِ ادیان و مذاهب مختلف که شناختی نسبت به عترت نداشتند، نه تنها نسبت به وجود ایشان آگاهی یافتند بلکه به فضائل علمی و معرفتی این انوار مقدس پی بردند.

در مناظره امام رضا علیه‌السلام با علمای عراق و خراسان که به دستور مأمون شکل گرفته بود، خود مأمون از آنجا که مشاهده کرد این علما اسیر علم شگرف امام شدند، دست به کار شد و خطاب به امام گفت: 

آیا خدا عترت را بر همه مردم فضیلت داده؟ اما فرمود: بله، خداوند عزیز جبار عترت را در آیات محکم قرآن بر دیگران مزیت داده است.گفت: کجا؟ فرمود: در این آیه «إِنَّ اللَّهَ اصْطَفى‏ آدَمَ وَ نُوحاً وَ آلَ إِبْراهِیمَ وَ آلَ عِمْرانَ عَلَى الْعالَمِینَ؛ ذُرِّیَّةً بَعْضُها مِنْ بَعْض‏» (خداوند آدم و نوح و آل ابراهیم و آل‌عمران را بر جهانیان برگزید، نسلى که همه از یکدیگرند.» (آل عمران: 34 ــ 33) و در آیه دیگر فرمود «أَمْ یَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلى‏ ما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدْ آتَیْنا آلَ إِبْراهِیمَ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ آتَیْناهُمْ مُلْکاً عَظِیما» (بلکه (یهود) بر آنچه خدا از فضلش به «مردم» (یعنى خاندان پیغمبر) داده، بر آنها حسد مى‏‌برند، البته ما آل ابراهیم را کتاب و حکمت دادیم و مُلک عظیمى بخشیدیم.» (نساء:54)

سپس به دنبال این آیه روى سخن را به جانب مؤمنان دیگر کرده و فرمود «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُم» (شما که ایمان آورده‌‏اید از خدا و رسول و «اولو الامر» خود اطاعت کنید.» (نساء: 59) یعنى از آنها که خدا میراث کتاب و حکمتشان داده و بر این ارثشان (یهود) حسد مى‏‌ورزند چنان که (در آیه فوق) فرمود «أَمْ یَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلى‏ ما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدْ آتَیْنا آلَ إِبْراهِیمَ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ آتَیْناهُمْ مُلْکاً عَظِیما» یعنى اطاعت برگزیدگان و پاکان؛ و منظور از پادشاهى در اینجا، همان اطاعت (و مقام فرمانروائى الهى) است.

متن روایت: قَالَ الْمَأْمُونُ أَیْنَ ذَلِکَ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ قَالَ الرِّضَا ع فِی قَوْلِهِ تَعَالَى- إِنَّ اللَّهَ اصْطَفى‏ آدَمَ وَ نُوحاً وَ آلَ إِبْراهِیمَ وَ آلَ عِمْرانَ عَلَى الْعالَمِینَ. ذُرِّیَّةً بَعْضُها مِنْ بَعْض‏ وَ قَالَ اللَّهُ فِی مَوْضِعٍ آخَرَ- أَمْ یَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلى‏ ما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدْ آتَیْنا آلَ إِبْراهِیمَ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ آتَیْناهُمْ مُلْکاً عَظِیما ثُمَّ رَدَّ الْمُخَاطَبَةَ فِی أَثَرِ هَذَا إِلَى سَائِرِ الْمُؤْمِنِینَ فَقَالَ‏ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُم‏ یَعْنِی الَّذِینَ أَوْرَثَهُمُ‏ الْکِتَابَ وَ الْحِکْمَة وَ حَسَدُوا عَلَیْهِمَا بِقَوْلِهِ- أَمْ یَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلى‏ ما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدْ آتَیْنا آلَ إِبْراهِیمَ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ آتَیْناهُمْ مُلْکاً عَظِیماً یَعْنِی الطَّاعَةَ لِلْمُصْطَفَیْنَ الطَّاهِرِینَ وَ الْمُلْکُ هَاهُنَا الطَّاعَةُ لَهُم‏. (تحف العقول، النص، ص427)